<h1><a href=http://www.ivmedergisi.com/node/6844>Maksim GORKİ
(1868-1936)</a></h1><p>
<img alt="http://www.ivmedergisi.com/files/resim/gorki.png" height="618"
src="../../files/resim/gorki.png" style="cursor: -moz-zoom-in" width="395"
/></p>
<p>
<strong>Yavuz TURAL</strong></p>
<p>
Aralık 1905. Rusya'da devrimci kavga giderek şiddetlenmekte,
proletaryanın önderliğindeki halk yığınlarının girişimleri
yüzyıl ba­şından beri ülkeyi sarsmaktadır. Sosyal ve
politik anlaşmazlıklar son haddine varmıştır. Silahlı ayaklanma,
proletarya partisi için artık bir teorik tartışma konusu olmaktan
çıkmış, kaçınılmaz bir görev ha­line gelmiştir.
Bu dönemde işçi hareketinin güçlenmesine tanık olan
ve Bolşevik Parti'nin gelişmesine de gerek eserleri ile, gerek politik
faaliyetleri ile katkıda bulunan Gorki; dünya devrimci edebiyatının
öncülerindendir.<br />
28 Mart 1868'de marangoz bir babanın ve köylü bir atlanın
çocu­ğu olarak doğan Gorki'nin asıl adı Aleksey
Maksimoviç Peşkov'dur. Yazılarında «acı» anlamına
gelen Gorki takma adını kullanmıştır. Bugün kendi adıyla anılan
Nijni Novgorod kentinde oldukça yoksul bir çocukluk devresi
geçiren Gorki, bu nedenle çok istediği halde
öğ­renim yapamamıştır.İçini bir kurt gibi kemiren bu
okuma tutkusu onu Kazan kentindeki üniversitelere kadar
sürüklemiş, ancak oku­ma olanağı bulamamıştır. Gorki
hayatını kazanmak zorundadır. Bu­laşıkçılıktan fırın
işçiliğine, gemi tayfalığına kadar her işe girer
çı­kar, her fırsatta okur. Çoğu işlerden okuması
yüzünden atılır, başı­na olmadık işler gelir ama O,
vazgeçmez.</p>
<p>
Gençliğinde önce narodnik kümelerden birine katılarak
köylere çalışmaya gider. Daha sonra, marksist bir grupla
ilişkiye geçer ve yaklaşık tüm Rus köylerini gezme,
inceleme fırsatını bulur, halkını yakından tanır. Eserlerinde ana tema
olarak işlediği, Rus köylüsü­nün yaşamı ile
ilgili bilgileri bu gezilerden edinmiştir. 1889'da dev­rimci
çalışmaları nedeniyle ilk defa tutuklanır.</p>
<p>
1892'de Tiflis'te çıkan Kafkas adlı gazetede Makar
Çudra adlı öy­küsünü yayınlayarak yazım
mücadelesindeki yerini alır. Gorki tak­ma adını ilk kez
kullanır. 1893'te gazetelerde fıkraları, 1895'de Şama­ra
gazetesindeki sürekli yazılarıyla yazın yaşamı sürer. Giderek
Gor­ki'nin ünü çevreye yayılır ve
öyküleri Rusya'nın çeşitli bölgelerinde
çıkmakta olan gazetelerde yayınlanır. Bu, Gorki'nin tekrar
tekrar tu­tuklanmasını getirir. 1898'de gazete ve dergilerde
yayınlanan öykü­lerini, Eskizler ve Hikayeler adı altında
birleştirir.</p>
<p>
1901 Gorki'nin siyasi yaşamında bir dönüm noktasıdır.
Iskra'ya <em>(1) </em>duyduğu sempati, O'nu bir yıl sonra Iskracı
yasa dışı örgüt­lerle ilişkiye geçmeye zorlar ve
bundan sonraki yazılarıyla, gazete­nin çalışmalarında yer
almasına neden olur.</p>
<p>
Bu dönemde, çeşitli tiyatrolarda sahnelenen iki yapıtının
(Kü­çük Burjuvalar ve Ayak Takımı Arasında)
büyük başarı sağlaması, Gorki'ye Petersburg Bilimler
Akademisi Fahrî Üyeliğini getirir. An­cak seçimin
Çar tarafından geri alınması üzerine Tolstoy, Çehov ve
Korolenko gibi yazarlar olayı protesto etmek amacıyla, Akademide­ki
görevlerinden istifa ederler. Bu olay, Gorki'nin adının daha da
yaygınlaşmasına neden olur.</p>
<p>
Birbirlerini uzun süredir yapıtlarından tanıyan ve izleyen Lenin ile
Gorki, 1905 de ilk kez karşılaşırlar ve Lenin'in
ölümüne dek süre­cek olan, örnek bir dostluk
yaratırlar. Onların dostluğu, karşılıklı fi­kir alışverişine
dayanan bir dostluktur ve aynı dünya görüşünü
paylaşmaları, aynı amaca hizmet etmeleri, birbirlerini tamamlamalarını
getirir. N. Krupskaya, Lenin'den Anılar'da şöyle der.-
«Bir eser ha­yatı mükemmel, çok yönlü ve
derinlemesine yansıtıyorsa ve ne kadar basit olarak canlandırıyorsa,
Lenin için o kadar değer taşırdı. Gorki'nin yazdıklarını
Lenin çok iyi anlar ve onlara büyük değer verir­di.
Hayatının son günlerinde, Benim Üniversitelerim'i nasıl
dinlediğini hâlâ hatırlarım.»</p>
<p>
Gorki 1905 de, Sosyal Demokrat Parti'ye girer ve ilk kanuni bolşevik
gazete olan Novaya Shisn'in çıkarılmasına yardım eder.
Le­nin'in yurda dönüşüyle, çalışmalar
hızlanır ve Lenin gazetenin başı­na geçer. Bu arada Gorki Ana
romanını yazar ve Lenin'in övgüsüyle karşılaşır.
Lenin, Ana hakkında «Birçok işçinin devrimci harekete
bi­linçsiz, körükörüne katıldığı bir
ortamda onlara yol gösterici olacağı için, tam zamanında
yazılmış bir eserdir.» der. Daha sonra Gorki, tutuklanmamak
için, yurt dışına çıkar. Almanya, Fransa, Amerika ve
İtalya'da Rus devriminin gerçeklerini anlatır, diğer ulusların
halkla­rının Rus Devriminin yanında yer almaları için Parti
görevlisi olarak çalışmalarda bulunur.</p>
<p>
1907 de, yurtdışında iken SDP V. Parti Kongresine delege olarak
katılır, bolşevikler ve menşevikler arasındaki tartışmaları izler,
bol-<br />
şeviklerin yanında yer alır. Bu arada Küçük Burjuva
İdeolojisinin Eleştirisi ve Ana romanı yayınlanır. (2)</p>
<p>
Gorki, 1907'den sonra bir süre Bolşevik Parti içindeki
marksizmi tahrif eden bir grubun etkisinde kalır. Bu grup;
tanrılaştırdıkları hal­kın gücüyle, kitleleri
çekmeyi gerekli görüyordu. Lenin bu sözde marksist
maskeyi düşürdü ve Gorki'nin toparlanması için
elinden ge­leni yaptı. Lenin'in de etkisiyle Gorki, marksist bilince
yaklaşıyordu. Bu, O'na epik enginlikte ve psikolojik yönden
derinine işlenmiş eser­ler vermek, Rus Edebiyatı'nın en
güzel geleneklerini sürdürme ve sosyalist
gerçekçiliği geliştirme gücünü verdi. Rusya ve
Devrim, O'nun başlıca konusu oldu. «Çocukluğum»,
«Ekmeğimi Kazanırken» ve «Be­nim
Üniversitelerim» otobiyografik üçlüsü ,bu
yıllarda doğdu.</p>
<p>
Bu eserleriyle Gorki, «sanatçının politikayla
uğraşmasının, yara­tıcılığını yok ettiği» yolundaki tezi
çürüttü. Lenin'in de desteği ile devrimci basına
katkıda bulunan Gorki, Sosyalist Kültür Devrimi'nin
başarılmasında önemli rol oynamıştır. 1919 da Dünya
Edebiya­tı Serisi için seçilen eserlerinin
tümünü Lenin'e verdi. «VVsemirnaya Literatura»
yayınevine müdür oldu. Ve Sovyet Hükümeti adına
çalışmalarda bulundu. 1921'de sağlığı iyice bozulunca,
tedavi için yurtdışına çıktı. Yine de yurduyla ilişkisini
koparmadı, Lenin'le mektuplaştı, yayınevine ait ortak kararlar
aldı.</p>
<p>
1924'de Lenin'in ölümü O'nu çok sarstı.
Aynı yıl Lenin'in bir adet portresini yazdı, önceleri «Bir
İnsan» adıyla çıkan bu eser, ba­zı genişletmelerden
sonra, 1930'da «Lenin Eskizi» adını aldı. Rus
top­lumunun devrim öncesi ve devrim sonrası otuz-kırk yılını
içeren ve özellikle küçük burjuva aydınının
konumunu sergileyen baş yapıtı «Klim Sangim'in Hayatı»
nı da bu yıllarda tamamladı.</p>
<p>
1936'da ölene kadar aralıksız devrim için çalışan
Gorki, «Sanatçı, ülkesini ve sınıfını etkileyen her
şeyin duyarlı bir alıcısıdır, —ku­lağı, gözü ve
yüreğidir; döneminin sesidir sanatçı. Elinden
geldiğin­ce çok şey öğrenmekle
yükümlüdür; bu onun görevidir, ve geçmişine
denli iyi bilirse içinde bulunduğu dönemi de o denli iyi
anlaya­cak ve dönem izin evrensel devrimcilerinin ve onun
görevlerinin kapsamım daha derin, daha köklü bir
biçimde değerlendirebilecek­tir» der.</p>
<p>
Gorki'nin ölümsüzlüğü, benimsediği dünya
görüşünde ve bu doğrultuda eserlerinde geleceği,
aydınlığı, kavgayı ve insanlığın
gücünüyüceltmesindedir.</p>
<p>
<br />
<em>(1) Iskra: Kıvılcım. Lenin yanlısı, yasa dışı, devrimci
gazete.<br />
(2) Ana romanı, daha basılmadan, el yazısı halindeyken, Lenin
tarafın­dan okunmuş, eleştirilmiş ve düşünceleri Gorkiye
iletilmiştir.</em></p>
<p>
<strong><em>(Tavır Dergisi'nin 1980 Haziran ayı sayısından
alınmıştır)</em></strong></p>
Kaydol:
Kayıt Yorumları (Atom)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder