Venezüella'da Kömün
Konseyleri ve Demokrasi (1)
15 Temmuz 2010 tarihli sayısında The Economist,
”Commune-ism, Başkan’ın İktidarını perçinlemek
yeni bir metod daha” başlıği altında, Venezuela da yaygın bir
şekilde örgütlenen Kömün konseylerine karşı bir yazı
yayınladı. The Economist’e göre, ”yeminli sosyalist
başkan Hugo Chavez…açıkca, komünizmin yeni bir formunu
yaratmayı deniyordu”
Kömün konseylerini üzerinde sosyalizmin inşa edileceği,
yerel sosyalist birimler olarak tanınmlayan Economist’e göre,
Kömünler, sosyalist üretim modeli içinde kısmen kendi
kendilerine yeterli olacaklar ve kaynaklar için mevcut belediye ve
otoriterlerle paylaşım içine girecekleri için, mevcut
kapitalist ekonominin yerini alacaklardı. Economist’in diğer bir
eleştirisi de kömünlerin muhalefetin elinde tuttuğu belediye
bölgelerinde okullar, yollar gibi kendi
yatırımlarını yapmaya girişerek belediyelerinin
bütçelerinde bir düşmeye yol açması, böylece
de muhalefete ait belediyeleri zor duruma düşürmesi idi.
Sağcı basının Venezuela’da kömünizmin habercisi olarak
gördüğü kömün konseyleri kendisinden
öğrenilmesi gereken katılımcı demokrasinin
örnekleridir. 2006′da yılında kurulmaya başlayan
kömün konseyleri 12 Mayıs’da Venezuela parlamentosunda kabul
edilen yasa taslağı ile yeni bir yasal yapıya kavuşma yolunda ilk
adımlarını attılar. Parlamento da ki tartışmalar öncesinde 61,850
kömün sözcünün görüşleri alındı. Bir
yasanın çıkarılması öncesinde onbinlerce kişinin konseyler
yoluyla tartışmalara katılması ve bu tartışmaların yasa
çıktıktan sonra da sürmesi politik kararları yalnızca tepeden
aşağı bir şekilde ulusal meclislerde almaktan farklı bir olarak
başka bir şekilde almanın mümkün olduğunu gösteriyor.
2006 Nisan’ın yürürlüğe giren ilk yasa sonrasında
toplam 30,179 kömün konseyi kayıt altına alındı.
Kayıtlı konseyleride ki üye sayısı birkaç kişiden 50 yada
100 kişiye kadar değişiyor. Aktif halde olan konsey sayısının
20.000 civarında olduğu tahmin ediliyor. Her konsey, 200 ile 400 arasında
aileyi temsil ediyorlar. Yeni yasanın Kasım 2010′da
çıkmasının ardından tüm konseylerin 180 gün
içinde yeniden kayıtlarını tazelemeleri gerekiyor.
Kömün konseyleri demokratik seçimlerle kurulduktan sonra
yaptıkları projeleri devlet kuruluşlarına temsil ederek gerekli fonları
alıyorlar. Her kömün konseyi maaş almayan ve
gönüllü olarak çalışan bir sözcüye
sahiptir. Yapılan projeler, yol, kanal yapımından okul ve ana
okullarının, küçük işletme ve koperatiflerin kurulmasına
kadar değişiyor. Uzman ve teknisyenleri esas alan bir yaklaşım
karşısında konseyler, örgütlenen ve birarada çalışan
halkın bir dizi projeyi hayata geçirebileceği şeklinde bir
yaklaşımı yansıtıyor.
Bir dizi sosyal proje ile halkın eğitim, sağlık ve yaşam düzeyleri
yükselirken aynı zamanda, yeni kurulan kurumları, denetim, teknik
alanlar ve yönetim konusunda danışmanlık sağlıyorlar.
Böylece kömünler bir yandan halkın günlük yaşam
sorunlarına eğilirken diğer yandan da, kitlelerin politik sürece
doğrudan katılmalarını sağlıyorlar.
Kömün konseyleri, iş yerleri esasına göre kurulan
işçi konseylerinden farklıdır. 2004-2005 yıllarında kurulan
işçi Konseyleri gölgede kalır ve geliştirilmezken (bu konudaki
yasa tasarısı halen parlamento da bekliyor), kömün
konseyleri’ne öncelik verilmektedir. Venezüela
Kömünist Partisi ve Troçkistler dahil solun bir çok
kesimleri işçi konseylerinin geliştirilmesini talep ederken
Chavezciler kömün konseylerini esas alıyorlar. Fabrika ya da
işyerlerini değil de yerleşim birimlerini esas alarak
örgütlenen kömün konseyleri, Economist’in
doğru bir şekilde kaygılandığı gibi, devlet kurumlarının yeniden
şekillenmesi anlamına geliyorlar. Ancak, bu değişimin sınırlı
olduğunu, Kömün konseylerinin yerel hükümetin yerini
almadığını ya da kapitalist sistemin ortadan kalkması anlamına
gelmediğini belirtmek gerekiyor.
Bugüne kadar kömün konseyleri bir çok gecekondu
bölgesinde bir dizi alt yapı (yollar, kanallar, vb) ve sosyal
içerikli projeyi (okul anaokulu, kilinikler, spor salonları,
kültürel festivaller, işyerleri) başarı ile tamamlamış
durumdadır. Hükümet kömün konseylerinin projelerine 5
milyar dolar ayırmıştır; 12.000 konseye projelerini
gerçekleştirmeleri için kaynak transferi
yapılmıştır.
Yeni yasa son 3 yıldaki deneyimlerin gözden geçirilmesi sonucu
formüle edilen bir dizi değişikliği içeriyor. Yeni
düzenlemelerde her kömün konseyi en az 150, ençok 400
aileden oluşaçaktır. Kömün Konseyleri
üyelerinin en az yüzde 30′unun katıldığı ilk toplantıda
temsilcilerini seçmek zorundadırlar. Yeni yasa ile 5 kişi mali
sorumluğunu üstlenirken diğer 5 kişi yürütme
sorumluluklarını üstleniyor ve beş kişiye de sosyal
denetimçilik rolü veriliyor. Seçilen kişilerin birbirleri
ile yakın akrabalık ilişkisi bulunmaması gerekirken, seçilenler
seçenler tarafından – Yasa ile üyelerin yüzde ondan
fazlası bir araya gelerek yeni bir şeçimin yapılmasını
sağlıyabiliyorlar – görevlerinden alınabiliyorlar.
Sağ muhalefetin ayağa kalmasına neden olan yasa düzenlemelerinden
biri Kömün Konseylerinin Bolivarcı milisler ile işbirliği
yapması ile ilgili maddedir. Muhalefet, bu yolla Chavez
karşıtlarının baskı altına alınabileceğini iddia ederken,
gerek sosyal gerekse de politik konuların tartışıldığı konseylerde
birleşen halk topluluklarının kendi toplumlarının güvenlik
sorunları ile ilgilenmesi ve suç örgütleri ile
mücadele etmek için gerekli tedbirleri almasının doğal
olduğunu görmezden gelmektedirler. Vurgulanması gereken diğer bir
nokta da bir dizi kömün konseyinin Chavez muhaliflerince kurulmuş
olmasıdır.
Yeni bir deneyim, bazı sağ muhaliflerin ütopyacı sosyalizm olarak
nitelediği bir deneyim olan kömün konseyleri yukarıdan aşağı
demokrasinin araçları ya da halk iktidarının araçları
olarak gelişerek yeni tipte bir devlet yapılanmasının temel taşları mı
olacaklar yoksa mevcut devlet bürokrasisi tarafından boğularak
önemlerini yitirecekler midir? Bu sorunları gelecek haftalarda ki
yazılarımızda ele alacağız.
Lahy görüşmeleri:Caracas, Temmuz , Agustos 2010
Commune-ism, The Economist,
Kaynak:
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder