Chagall'in
Özgünlüğü
CHAGALL'İN
ÖZGÜNLÜĞÜ size="2">[*]
ÖZGÜNLÜĞÜ size="2">[*]
TEMEL DEMİRER
"sonluda
sonsuzu arama
çabasıdır
çabasıdır
yaratmak." size="2">[1]
"98 yaşında bile usta oldum demeyen" Onu;
torunu ve 'Marc Cahagall Komitesi Yardımcı Başkanı' Meret
Meyer, "Chagall bir inançla kutsanmıştır. Dini bir
inançtan bahsetmiyorum, kendine ve yapmak istediği şeye olan bir
inancı... Politikanın da, ulusal ve dini gerçeklerin de
önüne koymuş sanatını," diye betimler…
torunu ve 'Marc Cahagall Komitesi Yardımcı Başkanı' Meret
Meyer, "Chagall bir inançla kutsanmıştır. Dini bir
inançtan bahsetmiyorum, kendine ve yapmak istediği şeye olan bir
inancı... Politikanın da, ulusal ve dini gerçeklerin de
önüne koymuş sanatını," diye betimler…
Evet; eğer 2006'da 'The Weepies'
grubunun 'Painting by Chagall' başlıklı şarkısının;
"Chagall'ın resimlerindeki aşıklar gibi akıyoruz/
Çevremiz gökyüzü ve mavi kasaba/ Bu
çiçekleri bir düğün giysisi için tutarak/
Yerden çok yüksekte yaşıyoruz," diye haykıran
sözlerindeki üzere Chagall'ın "uçan
aşıkları"nı/ "düğünleri"ni/ "mavi
kasabaları"nı görmek istiyorsanız; öncelikle Onun
yaşam/aşk hikâyesine göz atmanız "olmazsa
olmaz"dır!
grubunun 'Painting by Chagall' başlıklı şarkısının;
"Chagall'ın resimlerindeki aşıklar gibi akıyoruz/
Çevremiz gökyüzü ve mavi kasaba/ Bu
çiçekleri bir düğün giysisi için tutarak/
Yerden çok yüksekte yaşıyoruz," diye haykıran
sözlerindeki üzere Chagall'ın "uçan
aşıkları"nı/ "düğünleri"ni/ "mavi
kasabaları"nı görmek istiyorsanız; öncelikle Onun
yaşam/aşk hikâyesine göz atmanız "olmazsa
olmaz"dır!
Gerçekten de Rus folkloru, Yahudi mitolojisi,
aşk, devrim, sevgi, tragedya gibi konularda ressamın ne dediğini anlamak
için, önce kim ve hangi iklimin mahsulü olduğuna bakmamız
gereklidir…
aşk, devrim, sevgi, tragedya gibi konularda ressamın ne dediğini anlamak
için, önce kim ve hangi iklimin mahsulü olduğuna bakmamız
gereklidir…
* * * * *
7 Temmuz 1887'de Rusya'nın Vitebsk
şehrinde doğan, Moşe Segal adıyla nüfus kütüğüne
kaydedilen Marc Chagall 28 Mart 1985 günü Fransız
Rivera'sının Paul de Vence kasabasında 98 yaşında
öldü.
şehrinde doğan, Moşe Segal adıyla nüfus kütüğüne
kaydedilen Marc Chagall 28 Mart 1985 günü Fransız
Rivera'sının Paul de Vence kasabasında 98 yaşında
öldü.
Bizdeki adıyla Musa, Rusya'daki adıyla Moyşe,
İbrani adıyla Moise veya herkesin bildiği adıyla Marc Chagall,
Rusya'da yaşayan Yahudi ailenin on çocuğundan biridir.
İbrani adıyla Moise veya herkesin bildiği adıyla Marc Chagall,
Rusya'da yaşayan Yahudi ailenin on çocuğundan biridir.
Ressam yoksul, kalabalık bir aileye sahiptir.
Geleneklerine bağlı, sinagoga giden, balıkçı babasına işlerinde
yardım eden o duygusal çocuk Chagall, gençlik yıllarında
Yahudilerin sosyal ve kültürel yaşamlarını da
gözlemler.
Geleneklerine bağlı, sinagoga giden, balıkçı babasına işlerinde
yardım eden o duygusal çocuk Chagall, gençlik yıllarında
Yahudilerin sosyal ve kültürel yaşamlarını da
gözlemler.
1906 yılında yerel bir ressamın yanında resme
başlar. Daha sonra sanat eğitimi almak için St. Petersburg'a
gider. O yıllarda şehir Yahudilerin özel izinle kalabildikleri bir
yerdir. Bu yüzden hapse girer.
başlar. Daha sonra sanat eğitimi almak için St. Petersburg'a
gider. O yıllarda şehir Yahudilerin özel izinle kalabildikleri bir
yerdir. Bu yüzden hapse girer.
1909 yılında gelecekteki eşi ve birçok resmine
ilham kaynağı olan Bella ile tanışır. Her türlü zorluğa
rağmen St. Petersburg'da 1910 yılına kadar kalan sanatçı,
daha sonra dönemin sanat merkezi Paris'te Montparnasse'a
gider. Bu kentte Fovistlerin etkisiyle güçlü bir renk
tekniği kazanır. Picasso, onun "Matisse'den sonra renk
duygusuna ve yüceliğine sahip tek sanatçı olduğunu"
belirtmektedir.
ilham kaynağı olan Bella ile tanışır. Her türlü zorluğa
rağmen St. Petersburg'da 1910 yılına kadar kalan sanatçı,
daha sonra dönemin sanat merkezi Paris'te Montparnasse'a
gider. Bu kentte Fovistlerin etkisiyle güçlü bir renk
tekniği kazanır. Picasso, onun "Matisse'den sonra renk
duygusuna ve yüceliğine sahip tek sanatçı olduğunu"
belirtmektedir.
Chagall 1911'de Leger, Delanuay, Gleizes ve
Modigliani gibi ressamlarla arkadaş olur. 1911 ve 1912 yıllarında
Paris'te sergiler açar. Maddi açıdan sıkıntılı
dönemler geçirdiği için daha ucuz olan La Ruche'de
bir atölyeye taşınır. Chagall'ın resimlerini
"doğaüstü" diye tanımlayan Apollinaire ve Wladen
1914'te onun için Berlin'de bir sergi düzenlerler. Bu
ilk kişisel sergisi büyük ilgi görür ve Alman
dışavurumculuğun başlangıcı olarak kabul edilir. Savaş
çıktıktan sonra Vitebsk'e dönen ressam Bella ile
evlenir.
Modigliani gibi ressamlarla arkadaş olur. 1911 ve 1912 yıllarında
Paris'te sergiler açar. Maddi açıdan sıkıntılı
dönemler geçirdiği için daha ucuz olan La Ruche'de
bir atölyeye taşınır. Chagall'ın resimlerini
"doğaüstü" diye tanımlayan Apollinaire ve Wladen
1914'te onun için Berlin'de bir sergi düzenlerler. Bu
ilk kişisel sergisi büyük ilgi görür ve Alman
dışavurumculuğun başlangıcı olarak kabul edilir. Savaş
çıktıktan sonra Vitebsk'e dönen ressam Bella ile
evlenir.
Bu tarihten sonra mutlu aşıklar konusu resimlerindeki
ana tema olur. Rusya'da devrimin birinci yılında tüm
sanatçılar kenti dekore etmeye çağrılmıştır. Yine aynı
yıl Sovyet Kültür Bakanlığı, ressama Vitebsk bölgesinden
sorumlu görevli unvanını verir. Chagall burada Modern Sanatlar
Müzesi ve Sanat Okulu'nu kurar.
ana tema olur. Rusya'da devrimin birinci yılında tüm
sanatçılar kenti dekore etmeye çağrılmıştır. Yine aynı
yıl Sovyet Kültür Bakanlığı, ressama Vitebsk bölgesinden
sorumlu görevli unvanını verir. Chagall burada Modern Sanatlar
Müzesi ve Sanat Okulu'nu kurar.
Ancak 1921'de ilan edilen "yeni ekonomi
politikası"yla kültür politikası da değişir. O zamana
kadar devrimci sayılan sanatçılar ve eserleri
"biçimcilikle" suçlanır. Sanat propaganda aracına
indirgenme tehlikesiyle karşı karşıyadır… Birçok
sanatçı bu anlayışı kabul etmeyerek Rusya'dan ayrılır.
Chagall da 1923'te eşiyle Paris'e
dönenlerdendir…
politikası"yla kültür politikası da değişir. O zamana
kadar devrimci sayılan sanatçılar ve eserleri
"biçimcilikle" suçlanır. Sanat propaganda aracına
indirgenme tehlikesiyle karşı karşıyadır… Birçok
sanatçı bu anlayışı kabul etmeyerek Rusya'dan ayrılır.
Chagall da 1923'te eşiyle Paris'e
dönenlerdendir…
Ancak bir parantez açmadan geçmeyelim:
1917 Rusya'sında Chagall, devrimin ön saflarındadır.
1917 Rusya'sında Chagall, devrimin ön saflarındadır.
Devrimden sonra Sovyet hükümetince Vitebsk
Kültür Komiserliği'ne atanır.
Kültür Komiserliği'ne atanır.
Vitebsk Güzel Sanatlar Akademisi'ni kurmakla
görevlendirilir.
görevlendirilir.
Daha sonra Moskova'ya giderek Bayt ve
Stanislavsky'le çalışır; sahne dekorları yapar. Sanatına
müdahaleleri sevmez; özgürlüğüne
düşkündür ve asla akademik değildir. Chagall'ın 1917
Bolşevik ihtilalinin komiseri, devrim komitesi sözcüsü efsane
şair Mayakovski ve ünlü ressam Malevitch'le olan
anlaşmazlığı bu dönemde başlar.
Stanislavsky'le çalışır; sahne dekorları yapar. Sanatına
müdahaleleri sevmez; özgürlüğüne
düşkündür ve asla akademik değildir. Chagall'ın 1917
Bolşevik ihtilalinin komiseri, devrim komitesi sözcüsü efsane
şair Mayakovski ve ünlü ressam Malevitch'le olan
anlaşmazlığı bu dönemde başlar.
Yollar ve işler gittikçe daha fazla
kesişir.
kesişir.
Chagall hüznün ve aşkın ressamıdır. Lirik
üslubun sahibi Chagall, kızgınlık ve öfkeye uzaktır;
meselcidir, anlatımcıdır ama propagandaya mesafelidir.
üslubun sahibi Chagall, kızgınlık ve öfkeye uzaktır;
meselcidir, anlatımcıdır ama propagandaya mesafelidir.
1917'de Chagall da Mayakovsky de devrimi
destekleyen resimler, afişler yapmaktadırlar. Genç kuşakları
yetiştiren öğretmenler ve eski ustalar kokuşmuş eski dünyanın,
yıkılması gereken burjuvazinin, asalak aristokrasinin
süpürülmesi gereken temsilcileridir onların
gözünde. Tarihin çöplüğüne atılması
gereken bu mirası asla kabul etmezler. Tüm genç
sanatçılarla birlikte, derin bir reddiye ile devrimle kurulacak yeni
dünyaya, ütopyalarına ilişkin söylemler inşa etmek
çabasındadırlar.
destekleyen resimler, afişler yapmaktadırlar. Genç kuşakları
yetiştiren öğretmenler ve eski ustalar kokuşmuş eski dünyanın,
yıkılması gereken burjuvazinin, asalak aristokrasinin
süpürülmesi gereken temsilcileridir onların
gözünde. Tarihin çöplüğüne atılması
gereken bu mirası asla kabul etmezler. Tüm genç
sanatçılarla birlikte, derin bir reddiye ile devrimle kurulacak yeni
dünyaya, ütopyalarına ilişkin söylemler inşa etmek
çabasındadırlar.
Bu çalışmaların, Rus füturizminin
başlangıcı olduğu söylenebilir.
başlangıcı olduğu söylenebilir.
Söz konusu süreçte Mayakovski'nin
Moskova'nın füturist sanatı kabul edeceğine dair en ufak bir
şüphesi yoktur. Ona göre devrim, onların, yani başeğişin
değil başkaldırının/başkaldıranın devrimidir. Toplumsal devrim
olduğunda yeni bir dünya kurulacak, tüm düşler gerçek
olacaktır.
Moskova'nın füturist sanatı kabul edeceğine dair en ufak bir
şüphesi yoktur. Ona göre devrim, onların, yani başeğişin
değil başkaldırının/başkaldıranın devrimidir. Toplumsal devrim
olduğunda yeni bir dünya kurulacak, tüm düşler gerçek
olacaktır.
Bu duygularla Chagall da Mayakovsky de 1917 Ekim
Devrimi'ni coşkuyla karşılarlar ve devrimin temsilcilerinden/
sözcülerinden olurlar.
Devrimi'ni coşkuyla karşılarlar ve devrimin temsilcilerinden/
sözcülerinden olurlar.
Devrim sonrası çıkan iç savaşta
Mayakovski bu sefer sanatını propaganda afişlerinde göstermeye
başlar.
Mayakovski bu sefer sanatını propaganda afişlerinde göstermeye
başlar.
Artık duvarlarda, direklerde binalarda
Mayakovski'nin hazırladığı propaganda afişleri, Chagall'ın
resimleriyle birlikte yer alır.
Mayakovski'nin hazırladığı propaganda afişleri, Chagall'ın
resimleriyle birlikte yer alır.
Bu dönemde her şey devrim içindir.
"Her şey devrim için" sloganı meydanlarda
yankılanır.
"Her şey devrim için" sloganı meydanlarda
yankılanır.
Aynı kesit; düş kırıklılarını da devreye
sokar; müthiş bir alt üst oluştur yaşanan…
sokar; müthiş bir alt üst oluştur yaşanan…
Chagall de, düş kırıklığı
yaşanlardandır.
yaşanlardandır.
Lenin'in ölümünün ardından
1925'de Paris'e yerleşir.
1925'de Paris'e yerleşir.
"Rusya'daki kişisel eşyalarımı
Paris'e taşıdım. Paris yurdumdan getirdiğim bu eşyalara gereken
ışığı verdi" diyecektir daha sonraları…
Paris'e taşıdım. Paris yurdumdan getirdiğim bu eşyalara gereken
ışığı verdi" diyecektir daha sonraları…
1931 yılında Tel Aviv Sanat Müzesi'nin
açılışı için ilk kez İsrail'i ziyaret
eder.1933'te Basel'de retrospektif sergiler açan
Chagall'ın '59' çalışması Naziler tarafından
karalamak amacıyla "Dejenere Sanat" adı altında
gösterilir.
açılışı için ilk kez İsrail'i ziyaret
eder.1933'te Basel'de retrospektif sergiler açan
Chagall'ın '59' çalışması Naziler tarafından
karalamak amacıyla "Dejenere Sanat" adı altında
gösterilir.
İkinci Dünya Savaşı'nda Avrupa'da
zor günler geçiren diğer ressamlar gibi o da Amerika'ya
gider. 1944'te çok sevdiği karısı Bella'nın
ölümüyle hayatı zorlaşır. Fransa'ya
döndüğünde 'ırkçılıkla mücadele'
yürüten bir örgütün kuruluşunda yer alır.
zor günler geçiren diğer ressamlar gibi o da Amerika'ya
gider. 1944'te çok sevdiği karısı Bella'nın
ölümüyle hayatı zorlaşır. Fransa'ya
döndüğünde 'ırkçılıkla mücadele'
yürüten bir örgütün kuruluşunda yer alır.
Virginia Haggard'la tanışır ve David isimli bir
oğlu olur. Aynı günlerde, Chagall, tiyatro komisyonundan finansal
destek alır ve resimlerinde renklerin özgür ve hayat dolu
kullanımını keşfeder. Sanatçı 1952'de Valentina Brodsky ile
ikinci evliliğini yapar. Chagall, 1985'te Fransa'da
ölür.
oğlu olur. Aynı günlerde, Chagall, tiyatro komisyonundan finansal
destek alır ve resimlerinde renklerin özgür ve hayat dolu
kullanımını keşfeder. Sanatçı 1952'de Valentina Brodsky ile
ikinci evliliğini yapar. Chagall, 1985'te Fransa'da
ölür.
* * * * *
Emin Çetin Girgin'in belirttiği gibi,
"Chagall'ın resminde, doğduğu köyün folkloru ve
Yahudi bilinci her zaman ana tema olarak ön planda yer almıştır.
Onda, meleklerin, kemancıların, hahamların; sinagogların pembeli, mavili
dünyası resme dönüşmüştür. Resimlerinde din
yorumları bile şiirseldir. Düşsel ve romantik bir dünya
yaratır…
"Chagall'ın resminde, doğduğu köyün folkloru ve
Yahudi bilinci her zaman ana tema olarak ön planda yer almıştır.
Onda, meleklerin, kemancıların, hahamların; sinagogların pembeli, mavili
dünyası resme dönüşmüştür. Resimlerinde din
yorumları bile şiirseldir. Düşsel ve romantik bir dünya
yaratır…
Konularındaki belirgin öykü, mitolojik
gerçeklik, hikâyeci üslup tavrıyla uyumludur. Bu yumuşak
lirizme rağmen, kuşağının tüm özellikleriyle
taşkınlıklarını da resmin yüzeyine aktarmada tereddüt
etmez…
gerçeklik, hikâyeci üslup tavrıyla uyumludur. Bu yumuşak
lirizme rağmen, kuşağının tüm özellikleriyle
taşkınlıklarını da resmin yüzeyine aktarmada tereddüt
etmez…
Tablolardaki atmosfer pembe ve huzurludur ama o gene de
sürekli kurcalar/araştırır. Picasso gibi 'gerçek
dünyadan bana ne lazımsa çekinmeden aldım resimlerimin
ülkesine' diyen bir tavır içerisindedir
bazen…
sürekli kurcalar/araştırır. Picasso gibi 'gerçek
dünyadan bana ne lazımsa çekinmeden aldım resimlerimin
ülkesine' diyen bir tavır içerisindedir
bazen…
Chagall'ın öyküsünün
önemi, başkalarını taklit etmeden, doğru zamanda doğru yerde
bulunan, dünya tarihinin yazıldığı tarihte/ mekânda
tezgâh açan çalışkan bir sanatçı
olmasındadır…"
önemi, başkalarını taklit etmeden, doğru zamanda doğru yerde
bulunan, dünya tarihinin yazıldığı tarihte/ mekânda
tezgâh açan çalışkan bir sanatçı
olmasındadır…"
"Tablolarında fantazi, nostalji, dinsel simgeler
birbirleriyle kaynaşırlar. Chagall'ın yapıtlarında ekspresyonist,
kübist, naif-sürrealist akımların birleşik etkileri
görülür. Resimlerinde mavi, pembe, yeşil ve soluk kırmızı
renkler kullanmıştır. Chagall'ın sanatı tümüyle şiirsel
ve rüyasal özellikler gösterir. Rus folkloru, Yahudi
gelenekleri ve sevgililer temaları arasındadır.
birbirleriyle kaynaşırlar. Chagall'ın yapıtlarında ekspresyonist,
kübist, naif-sürrealist akımların birleşik etkileri
görülür. Resimlerinde mavi, pembe, yeşil ve soluk kırmızı
renkler kullanmıştır. Chagall'ın sanatı tümüyle şiirsel
ve rüyasal özellikler gösterir. Rus folkloru, Yahudi
gelenekleri ve sevgililer temaları arasındadır.
Resimlerinde sıkça görülen Viebsk
evleri, memleketine olan özlemini yansıtırken; kemancı
figürü yine Viebsk'teki yaşamının bir simgesidir. Klezmer
topluluğunda büyüyen Chagall kemanla çocuk yaşta
tanışır. Burada doğum, ölüm, düğün gibi önemli
günlerde keman çalınmaktadır. Bundan dolayı Musevi Oda
Tiyatrosu için resmettiği tablolarında Musevi hayatını ele
alırken mutlaka içine bir kemancı koyar…
evleri, memleketine olan özlemini yansıtırken; kemancı
figürü yine Viebsk'teki yaşamının bir simgesidir. Klezmer
topluluğunda büyüyen Chagall kemanla çocuk yaşta
tanışır. Burada doğum, ölüm, düğün gibi önemli
günlerde keman çalınmaktadır. Bundan dolayı Musevi Oda
Tiyatrosu için resmettiği tablolarında Musevi hayatını ele
alırken mutlaka içine bir kemancı koyar…
Masal anlatıcılarının sözle yaptıklarını
Chagall renk ve biçimle yapar. Doğayı taklit etmek yerine onu
değiştirir; istediği gibi düzenler, renkleri serbest bir şekilde
kullanır. Çocukların hayal dünyalarında olduğu gibi
Chagall'ın fantastik ülkesinde de yüzün rengi mavi,
yeşil, kırmızı olabilir. İnekler uçabilir, eşekler keman
çalabilir. Sevgililer mutluluktan uçabilir. Bir hayvanın
başı diğer bir hayvanın vücuduyla birleşebilir. İnsanlar
çaldıklar enstrümanla tek bir vücut resmedilir.
Chagall renk ve biçimle yapar. Doğayı taklit etmek yerine onu
değiştirir; istediği gibi düzenler, renkleri serbest bir şekilde
kullanır. Çocukların hayal dünyalarında olduğu gibi
Chagall'ın fantastik ülkesinde de yüzün rengi mavi,
yeşil, kırmızı olabilir. İnekler uçabilir, eşekler keman
çalabilir. Sevgililer mutluluktan uçabilir. Bir hayvanın
başı diğer bir hayvanın vücuduyla birleşebilir. İnsanlar
çaldıklar enstrümanla tek bir vücut resmedilir.
Sanatçı iç dünyasının
derinliklerinde yatan yaşanmış deneyimlerinden ve geçmişten gelen
görüntüleri şimdiki zamanla karıştırıp
olağanüstü bir atmosfer oluşturur." size="2">[2]
derinliklerinde yatan yaşanmış deneyimlerinden ve geçmişten gelen
görüntüleri şimdiki zamanla karıştırıp
olağanüstü bir atmosfer oluşturur." size="2">[2]
Özetle "Marc Chagall, güncelliğin
tıkız sınırlarında takılıp kalmış olanların ufkunu genişletmekte
etkili olabileceği gibi, sanatsal anlamda zenginliğin sırları
üzerine yeni bir bildiri sunma işlevine de aracılık
edecektir."[3]
tıkız sınırlarında takılıp kalmış olanların ufkunu genişletmekte
etkili olabileceği gibi, sanatsal anlamda zenginliğin sırları
üzerine yeni bir bildiri sunma işlevine de aracılık
edecektir."[3]
17 Ocak 2009 12:55:51, Ankara.
N O T L A R
[*]
Esmer, No:60/3, Nisan 2010…
Esmer, No:60/3, Nisan 2010…
[1]
Veroc Serenas, "Aforizmalar", Felsefe Yazın, Yıl:5, No:15,
Kasım/ Aralık 2009, s.83.
Veroc Serenas, "Aforizmalar", Felsefe Yazın, Yıl:5, No:15,
Kasım/ Aralık 2009, s.83.
[2]
Güler İnce, "Yerden Çok Yüksekte
Figürler", Günlük, 2 Kasım 2009, s.15.
Güler İnce, "Yerden Çok Yüksekte
Figürler", Günlük, 2 Kasım 2009, s.15.
[3]
Kaya Özsezgin, "İstanbul'da Bir Yaşam
Türkücüsü", Cumhuriyet, 1 Aralık 2009,
s.17.
Kaya Özsezgin, "İstanbul'da Bir Yaşam
Türkücüsü", Cumhuriyet, 1 Aralık 2009,
s.17.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder